Οι βλάβες του νωτιαίου μυελού συνήθως οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα ή σε πτώσεις από μεγάλο ύψος. Λοιμώξεις ή όγκοι είναι άλλες αιτίες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν παραπληγία ή τετραπληγία.

Ταξινόμηση των κακώσεων του νωτιαίου μυελού ανά επίπεδο:

Επίπεδο Βλάβης

Κινητικότητα
Αυχενικό μυελοτόμιο 4
Δεν υπάρχει καμία ικανότητα κίνησης στα άνω και κάτω άκρα. Ο ασθενής μπορεί και κινεί τον αυχένα
Αυχενικό μυελοτόμιο 5
Ο ασθενής μπορεί και κινεί τον αυχένα .Υπάρχει κινητικότητα σε όλες τις κινήσεις του ώμου αλλά είναι αδύναμες, όπως και η κάμψη του αγκώνα .
Αυχενικό μυελοτόμιο 6
Ο ασθενής έχει φυσιολογική δύναμη σε όλες τις κινήσεις του ώμου και της κάμψεως του αγκώνα. Υπάρχει επίσης έκταση στον καρπό.
Αυχενικό μυελοτόμιο 7
Υπάρχει η ίδια κινητικότητα με το παραπάνω επίπεδο καθώς και έκταση του αγκώνα και των δακτύλων.
Θωρακικό μυελοτόμιο 1
Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων.
Θωρακικό μυελοτόμιο 6
Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων. Φυσιολογική δύναμη στους άνω ραχιαίους μύες της πλάτης και τους άνω μεσοπλεύριους.
Θωρακικό μυελοτόμιο 12
Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων καθώς και σε όλους τους μυς του θώρακος , της κοιλιάς και της ράχης.
Οσφυϊκό μυελοτόμιο 4
Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων και του κορμού. Υπάρχει φυσιολογική δύναμη στους μύες που κάμπτουν το ισχίο και εκτείνουν το γόνατο.
Οσφυϊκό μυελοτόμιο 5

Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων και του κορμού. Υπάρχει φυσιολογική δύναμη στους μύες που κάμπτουν το ισχίο και εκτείνουν το γόνατο.

Ενώ μερική δύναμη υπάρχει στις υπόλοιπες κινήσεις του ισχίου καθώς και στην κάμψη του γόνατος και στις κινήσεις της ποδοκνημικής.

Φυσικοθεραπεία κατά την διάρκεια του αρχικού σταδίου της βλάβης

Το πρώτο πράγμα που προσέχει ο φυσιοθεραπευτής σε ένα άτομο με παραπληγία-τετραπληγία είναι η θέση του στο κρεβάτι. Σε συνεργασία με το υπόλοιπο νοσηλευτικό προσωπικό ο φυσιοθεραπευτής αλλάζει συνεχώς την θέση του ασθενούς με σκοπό την πρόληψη των κατακλίσεων και παραμορφώσεων των άκρων.

Καθημερινώς ο φυσιοθεραπευτής εφαρμόζει παθητικές κινήσεις σε όλες τις αρθρώσεις των κάτω άκρων στους παραπληγικούς ασθενείς. Ενώ στους τετραπληγικούς η παθητική κινητοποίηση γίνεται και στα άνω άκρα.

Στην τεραπληγία υψίστης σημασίας είναι η αναπνευστική φυσικοθεραπεία λόγω παράλυσης των μεσοπλεύριων αναπνευστικών μυών.

Ο ασθενής μπορεί να έχει τραχειοτομία και να είναι συνδεδεμένος με αναπνευστήρα. Οι ασθενείς με παραπληγία μπορεί να μην χρειάζονται αναπνευστική φυσικοθεραπεία έκτος αν υπάρχει επιβαρημένο ατομικό ιστορικό.

Όταν ο θεράπων ιατρός το επιτρέψει, ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης στα άνω άκρα των ασθενών με παραπληγία πρέπει να αρχίσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Οι ασθενείς με τερταπληγία ενθαρρύνονται να κινούν ενεργά στο βαθμό που μπορούν τα άνω άκρα χωρίς όμως να επηρεάζεται το σημείο της βλάβης.

Τελειώνοντας την αναφορά για τον ρόλο της φυσικοθεραπείας στο αρχικό στάδιο ασθενών με τετραπληγία-παραπληγία πρέπει να τονισθεί πόσο σημαντικό είναι σε αυτό το στάδιο η ψυχοσυναισθηματική επαφή μεταξύ θεραπευτού και ασθενούς. Αυτό είναι πολύ δύσκολο και εξαρτάτε από την αντίδραση του ασθενούς.

Ο φυσιοθεραπευτής πρέπει να καταλάβει την αντίδραση του ασθενούς για να μπορέσει να αναπτύξει συνεργασία και κίνητρα για τον ασθενή.
Φυσικοθεραπεία κατά την διάρκεια του τελικού σταδίου της βλάβης.

Η φυσικοθεραπεία σε αυτό το στάδιο ξεκινά από την στιγμή που ο θεράπων ιατρός θα δώσει στον θεραπευτή την άδεια για πλήρη φόρτιση της σπονδυλικής στήλης. Ο ασθενής επαναξιολογείται για να καθοριστεί το επίπεδο ανεξαρτησίας που μπορεί να φτάσει και να σχεδιασθεί το πλάνο φυσικοθεραπείας.

Ο φυσιοθεραπευτής καθώς ο ασθενής και το περιβάλλον του πρέπει να είναι ενήμεροι για τις επιπλοκές των ασθενών με παραπληγία – τετραπληγία.

• Μεταβολικές αλλαγές – ανάπτυξη οστεοπόρωσης
• Ορθοστατική υπόταση
• Διαταραχή της θερμορύθμισης
• Κατακλίσεις
• Σπαστικότητα
• Παραμορφώσεις των αρθρώσεων
• Ατροφία των μυών που δεν έχουν παραλύσει
• Έκτοπη οστεοποίηση
• Ουρολοιμώξεις

Οι ασθενείς με παραπληγία πρέπει να αποκτήσουν ικανοποιητική δύναμη στα άνω άκρα για να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες επιβάρυνσης των άνω άκρων. Η μυϊκή ενδυνάμωση μπορεί να γίνει σε θεραπευτικά στρώματα ή στο αμαξίδιο. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα βάρη ή πολυμηχανήματα. Καλό είναι να συμμετέχουν και σε αθλήματα όπως η καλαθοσφαίριση με στόχο και την ψυχαγωγία.

Παρόλο την απώλεια της αίσθησης των κάτω άκρων, ο παραπληγικός μπορεί να αποκτήσει ισορροπία στην καθιστή θέση μετά από ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων ισορροπίας. Ο ασθενής εκπαιδεύεται έτσι ώστε να χρησιμοποιεί το πάνω μέρος του κορμού του και την όραση με σκοπό την διατήρηση της ισορροπίας. Επίσης η εκπαίδευση της ισορροπίας και η ενδυνάμωση των άνω άκρων μπορεί να επιτευχθούν με την υδροθεραπεία.

Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία, ο παραπληγικός εκπαιδεύεται στην χρήση του αναπηρικού αμαξiδίου , αποκτώντας έτσι κάποια ανεξαρτησία η οποία είναι ζωτικής σημασίας.

Ο ασθενής μαθαίνει πως να χρησιμοποιεί το αμαξίδιο για να κατέβει το πεζοδρόμιο ή πως να κινηθεί με ασφάλεια σε μια κατηφόρα ή ανηφόρα.

Ο παραπληγικός μαθαίνει πως να σηκώνεται από το κρεβάτι στην καθιστή θέση και από εκεί να μεταφέρεται στο αμαξίδιο ή σε απλή καρέκλα και αντιστρόφως. Επίσης ο παραπληγικός εκπαιδεύεται και στην μεταφορά στο αυτοκίνητο.

Ο ασθενής πρέπει να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του από το πρώτο στάδιο της φυσικοθεραπείας. Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον ασθενή στο να μειώνει την πίεση στο δέρμα κατά την διάρκεια του καθίσματος.

Στηριζόμενος στα χέρια ο ασθενής μαθαίνει να ανασηκώνεται Ο ασθενής πρέπει να εκτελεί αυτήν την κίνηση κάθε 15 λεπτά περίπου, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο των κατακλίσεων.

Ο ασθενής πρέπει να μάθει να ελέγχει το σώμα του για την εμφάνιση κατακλίσεων καθώς και για κακώσεων στο δέρμα από την εφαρμογή διαφόρων βοηθημάτων. Ο φυσιοθεραπευτής δείχνει στον ασθενή πως να εκτελεί μόνος του παθητικές κινήσεις στα κάτω άκρα.

Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία ο ασθενής εκπαιδεύεται σε δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης (πλύσιμο, ντύσιμο, χρήση τουαλέτας κτλ).

Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης και με την εφαρμογή ειδικών βοηθημάτων ο ασθενής εκπαιδεύεται στην ορθοστάτηση και στη βάδιση.

Ο ασθενής μαθαίνει να χρησιμοποιεί τον κορμό του κατάλληλα έτσι ώστε να ισορροπεί και να βαδίζει με ασφάλεια. Ενώ σε ειδικευμένα κέντρα αποκατάστασης η εκπαίδευση της βάδισης μπορεί να γίνει μέσα σε θεραπευτικές πισίνες που διαθέτουν διάδρομο βάδισης.

Ορισμένοι στόχοι για του ασθενείς με τετραπληγία είναι παρόμοιοι με τους στόχους για τους παραπληγικούς, όμως είναι πιο δύσκολο να επιτευχθούν και χρειάζεται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ένα σημαντικό πρόβλημα στους που συναντάται σε ασθενής με τετραπληγία είναι η ορθοστατική υπόταση.

Ο φυσιοθεραπευτής τοποθετεί τον ασθενή σε ειδικό κρεβάτι ορθοστάτησης και σιγά σιγά τον ανυψώνει για να μπορέσει ο ασθενής να προσαρμοστεί στις αλλαγές του ύψους. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και η ορθοστατηση πρέπει να γίνεται αυστηρά προοδευτικά γιατί ο ασθενής ζαλίζεται εύκολα.

Το αναπηρικό αμαξίδιο του τετραπληγικού ασθενούς ίσως χρειάζεται ορισμένες προσαρμογές όπως ψηλότερη πλάτη και ψηλότερη τοποθέτηση των φρένων. Οι ασθενείς με χαμηλή αυχενική βλάβη μπορεί να κινούν το αμαξίδιο χωρίς βοήθεια ή με αυτόματο μηχανισμό.

Τέλος πρέπει να τονισθεί ότι η αποκατάσταση ενός παραπληγικού ή ενός τετραπληγικού ασθενούς πρέπει να αντιμετωπίζεται πολύπλευρα από τον φυσιοθεραπευτή, τον εργοθεραπευτή, τον ψυχολόγο, και τον κοινωνικό λειτουργό.

Κάτω από τον συντονισμό του ιατρού αποκατάστασης και την στενή συνεργασία του ασθενούς και του περιβάλλον του πετυχαίνεται στο βαθμό που ο ασθενής μπορεί, η επαγγελματική και κοινωνική επανένταξή του.